Vincent van Gogh, Landweg in de Provence bij nacht (Weg met cipres en ster), 1890
Landweg in de Provence bij nacht toont twee wandelaars bij avond, op een landweg, onder de sterrenhemel. Op enige afstand volgt een klein rijtuig. De compositie wordt sterk gedomineerd door een grote cipres in het midden. Van Gogh schilderde vaker cipressen en schreef ooit aan zijn broer Theo dat ze voortdurend zijn gedachten vervulden, “net als de zonnebloemen”. Hij was onder de indruk van de natuurlijke verticale belijning, “geproportioneerd als een Egyptische obelisk”, en onderkende onmiskenbaar haar symbolische werking.
De centrale cipres deelt het doek compositorisch als het ware in tweeën. Links tekent Van Gogh in zijn bekende cyclische bewegingen een nog slechts vaag zichtbare, bijna uitgedoofde ster, recht zien we bijna vertroostend een opkomende maan. Beide helften worden weergegeven als twee duidelijk gescheiden werelden, die respectievelijk “het oude” en “het nieuwe” vertegenwoordigen. Zijn leven gaat een nieuwe fase in. De cipres kan daarbij gezien worden als een “obelisk des doods”. Kunstcritici zien het als een reflectie van Van Goghs gevoel dat hij spoedig zou sterven. In de ogen van kunsthistorica Naomi Maurer geven de beide cyclisch geschilderde hemelhelften daarbij een kosmisch perspectief aan het lager geschilderde aardse tafereel van de wandelaars. Het suggereert in haar ogen “een empathisch universum vervuld van liefde”. Dat Van Gogh een duo schilderde is voor haar een indicatie voor zijn behoefte aan gezelschap en kameraadschap.
