Paul Gauguin, Sneeuw in de Rue Carcel, 1882-1883
Sommigen beschouwen Gauguin als een vernieler van het realisme die de traditie heftig aangepakt heeft en een weg gezocht heeft naar een ‘vrije kunst’ waarvan de meest uiteenlopende stromingen deel uitmaakten: het fauvisme, het impressionisme, het surrealisme en de pure abstractie. Anderen zien Gauguin als de voortzetter van de Europese artistieke traditie. Heel wat tijdgenoten stonden wantrouwig en achterdochtig ten opzichte van zijn vertrek uit Europa, omdat ze ervan overtuigd waren dat een echte meester in zijn geboorteland kan en moet werken en zijn inspiratie niet moet putten uit reizen naar het andere eind van de wereld of uit andere culturen. Pissarro, Cézanne en Renoir deelden die mening. Ze beschouwden Gauguins verlangen om de stilistiek van de oceanische cultuur weer te geven als een soort plagiaat… Paul Gauguin overleed, helemaal alleen, op 8 mei 1903, uitgeput door zijn vruchteloze strijd tegen de koloniale ambtenaren, verslagen, ontredderd, bedreigd door een enorme boete omdat hij de inlandse bevolking aangezet had tot opstand en omdat hij het lokale gezag belasterd had. Aldus eindigde het leven van een schilder die zijn oeuvre gewijd had aan de verheerlijking van de oorspronkelijke harmonie van de gulle oceanische natuur die hem opgenomen had. ‘Huis van Plezier’, wees verliefd en u zult gelukkig zijn. Wees mysterieus: de namen die Gauguin gegeven had aan zijn huis op Atuana en aan de houten panelen die het sierden, kregen een bittere bijklank. Slechts enkele inlanders begeleidden Gauguin naar zijn laatste rustplaats. Er werd geen grafrede uitgesproken en op zijn graf kwam geen inscriptie.
