Édouard Manet, De spoorweg (Le Chemin de fer), 1873
De vrouw links op het schilderij is Victorine Meurent, het favoriete model van Manet dat voor veel van zijn schilderijen poseerde, bijvoorbeeld voor Olympia en Le déjeuner sur l’herbe. De spoorweg zou het laatste werk zijn dat de schilder van haar maakte. Naast haar, met de rug naar de toeschouwer toe, staat waarschijnlijk de dochter van de schilder Alphonse Hirsch, Manets buurman. De tegenstellingen tussen beiden springen direct in het oog; het meisje draagt een witte jurk afgezet met een blauwe strik, terwijl Victorine Meurent een blauwe jurk aan heeft, die met wit is afgezet. Daarnaast kijkt deze laatste de toeschouwer recht aan, terwijl het meisje naar de achtergrond kijkt. Het zwarte lint om het haar van het meisje en de hals van de vrouw vormt een verbindend element. Door deze compositie blijft de relatie tussen de hoofdpersonen voor de toeschouwer raadselachtig.
In haar schoot houdt Victorine Meurent een geopend boek, een waaier en een hondje. Door haar vingers die het boek nog op de juiste plaats open houden, wordt de indruk gewekt dat zij zojuist gestoord is bij het lezen. Het hondje is een directe verwijzing naar de Venus van Urbino, het beroemde schilderij van Titiaan dat aan de basis had gestaan van Manets Olympia. Rechtsonder is een tros druiven te zien, wat erop wijst dat het schilderij in de herfst gemaakt is.
Door de houding van het meisje wordt de blik van de kijker meegetrokken naar de wereld achter het hek waar het spoorwegemplacement van het Gare Saint-Lazare ligt. Veel daarvan wordt aan het zicht onttrokken door de stoomwolken van een locomotief, maar rechts is nog een seinhuisje te zien, evenals een stukje van de Pont de l’Europe. Deze brug zou later nog door veel kunstenaars geschilderd worden, o.a. door Caillebotte en Monet. In de linkerbovenhoek zijn enkele huizen te zien aan de overkant van de sporen. Naar alle waarschijnlijkheid heeft Manet hier zijn eigen atelier aan de Rue Saint-Pétersbourg afgebeeld.
