Michelangelo Merisi da Caravaggio, Narcissus, 1597-1599
Caravaggio schilderde zijn Narcissus te Rome, in een vroege periode van zijn carrière, aan de vooravond van zijn roem. Over deze tijd, van 1597 tot 1599, zijn niet veel biografische gegevens bekend. Samen met zijn vriend Lionello Spada en een jonge stalknecht genaamd Benedetto schuimt hij de stad af. Hij lijkt weinig productief. Het onderwerp van Narcissus werd hem aan de hand gedaan door ‘Maestro Valentin’, een kunsthandelaar die regelmatig voor hem optrad als een soort zaakbehartiger.
Narcissus is typerend voor de schilderstijl van Caravaggio. Hij zet zijn figuur fors neer tegen een donkere achtergrond en voorzag deze van een dramatiserende verlichting, als acteurs in de schijnwerpers. Kenmerkend is ook de eenvoudige maar doeltreffende compositie: Narcissus en zijn weerspiegeling vormen een soort cirkel rondom de centraal oplichtende knie. Een analogie kan worden gezocht met de bloem, waarin Narcissus uiteindelijk zou veranderen. Het drukt ook iets uit van een gerichtheid naar binnen. Daarnaast heeft het schilderij duidelijk ook iets melancholisch. Uit de droeve blik van het model kan reeds het einde van Narcissus worden afgeleid, hetgeen mogelijk ook iets zegt van de gemoedsgesteldheid van Caravaggio in die periode. De verondersteld homoseksuele Caravaggio koos doorgaans aantrekkelijke jongemannen als model. Gesuggereerd wordt wel dat de stalknecht Benedetto model kan hebben gestaan, hoewel de adellijke kleding met het brokate vest dit lijkt tegen te spreken.
Lange tijd was onzeker of Narcissus ook daadwerkelijk door Caravaggio was geschilderd. In 1916 werd het door kunsthistoricus Roberto Longhi (1890-1970) aan hem toegewezen, maar die toewijzing bleef omstreden. Recent radiografisch onderzoek bevestigde echter de authenticiteit.
